Shumëkush
beson se bota drejohet në prapaskenë nga një organizatë e fshehte, si
Illuminati, dhe njerëzit që ne mendojmë se kanë pushtetin, nuk janë
asgjë tjetër vecse kukull.Tingëllon e besueshme, por a mos është një ide
e cmendur? Po, është. E megjithatë, ka patur organizata të fshehta që
kanë krijuar botën ashtu sic e njohim. Ja 10 më të rëndësishmet.
Carbonari
Pas
humbjes së Napoleonit në 1814, fuqitë europiane duhej të vendosnin se
cfarë të bënin me territorin që ai kishte sunduar si pjesë e Perandorisë
së parë Franceze. Kufijtë e Europës u ribënë në Kongresin e Vienës, gjë
që u vendos kryesisht nga Britania e madhe, Rusia, Prusia dhe Austria.
Napoleoni e kishte pushtuar Italinë në vitin 1805, dhe kur Kongresi
firmosi Aktin Final në qershor 1815, Italia tashmë ishte formësuar.
Austria mori një copë të mirë në veri, ndërkohë që pjesë tjetër u nda në
një numër të vogël shtetesh.
Carbonari-t u formuan gjatë dekadës
së trazirave, por origjina e tyre e saktë është e paqartë – shoqëria e
mori shumë seriozisht pjesën “sekrete”. Ata mund të jenë importuar nga
Franca. Mund të kenë qenë një dega e frimasonëve: ata kishin ceremoni
fillese, simbole dhe hierarki të ngjashme me ato të grupit të famshëm
sekret. Carbonari-t, me pothuajse 60 mijë anëtarë, kanë qenë grupi më i
madh ndër shumë shoqëri sekrete të pranishme në Itali në atë kohë.
Ndonëse nuk u krijuan me qëllimin që të bashkonin Italinë, ata ishin
përgjegjës për vënien në lëvizje të gjithckaje.
Shteti më i madh
para bsahkimit ishte Mbretëria e dy Sicilive, që përfshinte Sicilinë dhe
Napolin. Sundohej nga Mbreti Ferdinand, i cili vepronte kryesisht si
një kukull e asutriakëve. Në vitin 1820, Carbonari-t udhëhoqën një
revolucion që detyroi Ferdinandin të dorëzonte pushtetin dhe të krijonte
një kushtetutë për vendin. Austria marshoi drejt Napolit dhe e flaku
kushtetutën, për arsye se ata donin që në krye të ishte njeriu i tyre.
Megjithatë, ky akt rebelimi krijoi lëvizjen e përhapur të italianëve për
t’u ngritur dhe bashkuar, një lëvizje që u kurorëzua në vitin 1861.
La Trinitaria
Republika
Domenikane i detyrohet për ekzistencën e saj si shtet një shoqërie të
fshehtë të njohur si La Trinitaria, ose “Trinia” që u themelua në
qershor 1838. Ishulli i Hispaniolas kish qenë nën sundimin Haitian që në
vitin 1822. Perëndimorët spanjisht-folës nuk ishin krejt të kënaqur për
faktin që drejtoheshin nga Haitianët frëngjisht-folës në lindje të
ishullit. Dëshira për pavarësi gjeti udhëheqësin e vet tek Juan Pablo
Duarte, që ndonjëherë quhet babai i pavarësisë së Republikës Domenikane.
Duarte,
bashkë me tetë të tjerë, themeluan La Trinitarian në moshën 25 vjec.
Organizata kish synim të edukonte njerëzit dhe të përhapte ndjenjat
nacionaliste. Duarte shkruajti një betim për anëtarët e grupit, sipas të
cilit ata do të “betoheshin dhe premtonin, për nderin dhe ndërgjegjen
time, në duart e presidenti tonë, Juan Pablo Duarte, që të bashkëpunoj
me personin, jetën dhe të mirat e mia për ndarjen përfundimtare nga
qeveria Haitiane, dhe të krijoj një republikë të lirë, sovrane dhe të
pavarur, të lirë nga cdo lloj dominimi të huaj, që do të quhet Republika
Domenikane”.
Grupi bëri të pamundurën për të fshehur ekzistencën
nga autoritetet. Duarte krijoi një alfabet të kriptuar për komunikimin e
fshehtë. Anëtarët përdornin pseudonime dhe vepronin në celula të vogla
me vetëm tre vetë. Grupi punoi gjithashtu me rebelët në lindje, që
shpresonin të përmbysnin qeverinë për arsyet e veta. Në vitin 1843, ata u
përpoqën të kryejnë një revolucion, i cili dështoi. Shumë Trinitarianë u
burgosën dhe Duarte u arratis për në venezuelë. Megjithatë, grupi e
kish bërë mirë punën e tij, dhe një kryengritje e dytë një vit më vonë
coi në pavarësinë Domenikane, që u shpall në 27 shkurt 1844. Duarte u
rikthye si president, por u përball me një grusht shteti ushtarak
përpara se të merrte detyrën. Ai u dëbua nga vendi që vetë kishte
krijuar. Vdiq në mërgim në 1864.
Afrikaner Broederbond
Afrikaner
Broederbond, themeluar në 1918 dhe ehapur vetëm për të bardhët e moshës
mbi 25 vjec, kërkonte kontrollin e plotë të Afrikës Jugore –
kulturalisht, ekonomikisht dhe politikisht. Grupi i ruante mirë
sekretet, dhe nuk dimë shumë gjëra për ta. Gjatë viteve 1930, ata nxitën
nacionalizmin Afrikaner. Fituan kaq shumë ndikim mbi Partinë Kombëtare
të Ribashkuar, sa që kryeministri e quajti partinë si asgjë më shumë se
sa “Afrikaner Broederbond që vepronte në publik”.
Deri në vitin
1947, ata kishin marrë kontrollin e Zyrës Afrikano Jugore të Cështjeve
Racore. Pikërisht aty anëtarët projektuan Aparteidin, ndoshta shembulli
më famëkeq i segregimit në 60 vitet e fundit. Ngjitja e tyre në pushtet
ishte kaq dramatike, saqë në vitin 1978 një shkrimtar deklaronte: “Sot,
Qeveria e Afrikës së Jugut është Broederbond dhe Broederbond është
qeveria”. Anëtarësia përfshinte 143 oficerë të ushtrisë dhe cdo
kryeministër apo president të vendit, që nga 1948-a, e deri kur Nelson
Mandela u zgjodh në vitin 1994.
Që nga vitet nëntëdhjetë, grupi
është detyruar që të ndryshojë dhe tani quhet Afrikanerbond. Ata kanë
madje dhe një faqe interneti. Sot ata pranojnë zyrtarisht cdo të rritur,
pavarësisht nga ngjyra, gjinia apo feja, dhe pretendojnë që kërkojnë
vetëm një jetë më të mirë për qytetarët afrikanë.
“Filiki Etaireia”
Filiki
Etaireia (“Vëllazëria miqësore”) kishin qëllime që nuk shkonin aspak me
emrin e tyre miqësor. Ata nisën luftën revolucionare greke në vitin
1821, e cila zgjati 11 vjet dhe coi në krijimin e kombit modern grek. Në
vitin 1814, Nikalaos Skoufas dhe Athanasios Tsakalov, dy tregtarë
hartuan një plan për një organizatë sekrete që do të përmbyste sundimin
otoman në Greqi. Grupi i tyre do të kishte katër nivele anëtarësimi, dhe
do të kishte një autoritet suprem. Gjithësecili do të kishte identitete
të fshehtë. Tregtarët i bazuan planet e tyre në strukturat e
frimasonëve, pasi ishin edhe vetë anëtarë.
Në dy vjet arritën që
të rekrutojnë vetëm afro 30 vetë. Anëtari i tyre më entuziast ishte
Nicolas Galatis, i cili pretendonte të ishte i afërm i Ioannis
Kapodistrias, ambasadori i Greqisë në Perandorinë ruse, ndoshta rivalja
më e madhe e otomanëve. Rebelët, duke parë një shans për një aleat të
fuqishëm, dërguan Galatisin që të rekrutonte “të afërmin” e tij.
Përgjigja e Kapodistrias ishte joentuziaste. Ai i tha Galatisit: “E
vetmja këshillë që mund të të jap është të mos flasësh me askënd tjetër
dhe të rikthehesh menjëherë andej nga erdhe. Dhe thuaju atyre që të kanë
dërguar, nëse nuk duan të shkatërrohen – dhe të marrin me vete gjithë
racën e tyre fatlume dhe fatkeqe – që të heqin dorë nga veprimtaria
revolucionare”.
Galatisi bëri të kundërtën dhe filloi të flasë
për Etaireian me cdokënd që të mundej. I tha policisë ruse. I tha edhe
Carit. Kapodistrias pati një shpërthim nervor. Galatisi u largua nga
Moska nën mbikëqyrjen e rusëve dhe vazhdoi të përpiqet të rekrutojë
njerëz. Në fund, Vëllazëria Miqësore e vrau vetë sepse ai thjeshtë nuk
po arrinte të rrokte pjesën “sekret” të shoqërisë.
Në 1819,
shoqëria kishte arritur të organizonte një fushatë më të aftë
rekrutimesh dhe u zgjerua në gjashtë nivele anëtarësimi. Njerëzve që
bashkoheshin duke bërë betimin, u ofrohej informacion në bazë të
kontributit të tyre. Punëtorët e paarsimuar dhe të paaftë (“vëllezërit”)
ishin në fund të shkallës. Ngjitja në shkallë kërkonte rituale dhe
donacione më të mëdhenj, si dhe mësimin e disa shenjave sekrete, por
vinte dhe me tituj të rinj: “I nderuari”, “prifti” dhe në majë “Bariu”.
Liderët
e organizatës e dinin që nuk mund ta ruanin përgjithmonë fshehtësinë
dhe kërkuan jë lider për të nisur rebelimin. U kthyen sërish nga
Kapodistrias, por ai refuzoi, duke thënë sërish që plani i tyre nuk do
të funksiononte. Në fund përfunduan duke i kërkuar një oficeri rus,
Alexander Ypsilantis, dhe ai ra dakord. E shpallën Revolucionin gek në
pranverën e vitit 1821, dhe ndonëse me shpërthimin e luftës vetë
shoqëria u shpërbë, Greqia e fitoi pavarësinë. Kreu i parë i shtetit të
pavarur grek, që shpesh herë konsiderohetsi babai i kombit modern, ishte
Ioannis Kapodistrias. E kush thotë që burri nuk ndryshon mendje?
“Germanenorden”
Shoqëria
e fshehtë gjermane e shekullit 20, që vetëquhej Germanenorden besonte
vendosmërisht në superioritetin e racës ariane, dhe në vitin 1916 ata
përshtatën Kryqin e thyer si simbolin e tyre. Ishin gjithashtu edhe
antisemitë të thekur. (Ndoshta e kuptoni se ku do të cojë kjo gjë).
Grupi
u krijua në vitin 1812 për të luftuar ato që i perceptonin si komplote
hebrenj dhe të frimasonëve, duke kërkuar t’i mundin pikërisht në lojën e
tyre. Kishin rituale fillese që përfshinin njerëz të veshur si kalorës,
mbretër, dhe madje edhe nimfa pyjesh. Anëtarëve u kërkohej të provonin
prejardhjen e tyre ariane me certifikata lindjeje të disa brezave.
Në
vitin 1918, grupi u shkri në Shoqërinë Thule nën drejtimin e Rudolf von
Sebottendorff. Veprimtaritë e tyre të nëndheshme ndihmuan në mposhtjen e
komunizmit, dhe ata u shkrinë më tej në Partinë Punëtore Gjermane. Në
vitin 1910, në krye u vu Adolf Hitleri, i cili hoqi qafe traditën okulte
që e konsideronte të neveritshme, por ruajti pak a shumë gjithcka
tjetër.
“Dora e Zezë”
Organizata
serbe “Bashkim ose Vdekje”, e njohur më mirë si “Dora e Zezë” u krijua
në 9 maj 1911, me qëllim luftën ndaj sundimit otoman. Brenda pak vitesh
ata kishin afro 2500 anëtarë, të udhëhequr nga Koloneli Dragutin
Dimitrijevic, i njohur si “Apis” (sipas hyjit të lashtë egjiptian).
Anëtarët
bënin një betim që vendoste fshehtësinë e grupit edhe mbi jetën e tyre,
duke deklaruar që “para Zotit, me nderin dhe jetën time, betohem që do
të kryej të gjithë misionet dhe komandat pa asnjë diskutim. Betohem para
Zotit, me nderin dhe jetën time, se të fshehtat e kësaj organizate do i
marr me vete në varr”.
Grupi operonte në celula. Në fund të
shkallës ishin grupe me tre apo pesë vetë. Cdo celulë në nivelet e
poshtëm dinte vetëm detaje për kontaktet më të afërt, por asgjë për
celulat e tjera apo liderët e grupit. Ideja ishte që, nëse anëtarët nuk
dinin gjë, atëherë nuk kishin gjë për të thënë. Në vitin 1914, Apis bëri
një plan për të vrarë Dukën Franz Ferdinand. Misioni ishte i
suksesshëm, dhe ai shkaktoi një luftë me më shumë viktima se cdo
konflikt tjetër para saj.
“Katipunan”
Katipunan
është një version i shkurtuar i Kataastaasan Kagalang-galang Na
Katipunan Nang Manga Anak Nang Bayan që do të thotë “Shoqata e Adhurimit
Suprem për Bijtë e Popullit”. Organizata u krijua në Filipine në 1892,
për t’iu kundërvënë pushtimit spanjoll. Themeluesit ishin të gjithë
frimasonë, dhe ritualët, fjalëkalimet e koduar, dhe kriteret për
anëtarësimin vetëm të meshkujve u trashëguan pikërisht prej kësaj
tradite.
Por Katipunanët shtuan edhe një tjetër element – ata
firmosnin gjithcka me gjakun e tyre, duke filluar nga dokumenti i
themelimit në 7 korrik 1892. Sot, kopje origjinale të letrave të betimit
që deklaronin “se kam firmosur këtë dokument me gjakun që rrjedh në
venat e mia” shiten në eBay për disa qindra dollarë.
Shoqëria
arriti të tërheqë dhjetëra mijëra anëtarë ndërkohë që ruajti krejt të
panjohur ekzistencën e saj ndaj sundimtarëve spanjollë. Megjithatë, në
1896, një punëtor në një shtypshkronjë që prodhonte dokumenta Katipunanë
ia tha të motrës. Kjo gjë u dëgjua rastësisht nga një murgeshë, e cila i
tha një prifti, i cili ua tha autoriteteve spanjollë. U sulmua
menjëherë shtypshkronja, dhe doli sekreti.
Një vit më vonë, në 22
mars, anëtarët vendosën të braktisin krejt fshehtësinë. Kishin arritur
të organizonin njerëz aq sa duhej nën hundën e spanjollëve, për të
filluar një rebelim. Ushtria Revolucionare Filipinase i mundi spanjollët
dhe shpalli pavarësinë në 12 qershor 1898. Spanjollët e mohuan shtetin e
ri dhe u thanë SHBA që Filipinet ishin të tyret. SHBA, që pasi kishte
fituar pavarësinë nga kolonizatorët imperialistë përmes një lufte
revolucionare, menduan që askush tjetër nuk duhej ta kishte këtë shans.
Ata dërguan trupa në Filipine dhe sunduan për 50 vjet. Megjithatë, 12
qershori festohet edhe sot si Dita e Pavarësisë në Filipine.
“Vëllazëria Republikane Irlandeze”
Anëtarët
e lëvizjes ndërkombëtare për pavarësinë e Irlandës në shekullin 19
quheshin Fenianë, dhe dega në Irlandë u themelua nga James Stephens. Pas
një kryengritje të dështuar në 1848, Stephens u arratis për në Paris ku
u miqësua me të arratisurin tjetër, John O’Mahony. Ndërkohë që
ndodheshin në Francë, të dy u përfshinë në grushtin e shtetit
Louis-Napoleon të 1851-shit, dhe përfunduan të paktën në një shoqëri të
fshehtë të modeluar sipas frimasonëve. Stephens shkruajti se kishte
studiuar “shoqëritë e fshehta të kontinentit dhe në mënyrë të vecantë
ato që kishin ndikim në Itali”, duke iu referuar Carbonarit.
O’Mahony
udhëtoi për në Nju Jork dhe themeloi Vëllazërinë Feniane me qendër në
Amerikë. Stephens u rikthye në Irlandë në janar 1856, pasi jeta e tij në
Paris ishte zhytur në varfëri. Në dhjetor 1857, Stephens mori letra nga
O’Mahony ku i premtonte ndihmë financiare për të krijuar nëj organizatë
ushtarake në Irlandë. Ditën e Shën Patrikut në 1858, Stephens mori 80
paund. Ai dhe një grup irlandezësh bënë një vetim në shtëpinë e tij atë
natë, duke krijuar Vëllazërinë Revolucionare Irlandeze, që më vonë mori
emrin Vëllazëria Republikane.
Fenianët kishin degë në gjithë
botën – Angli, Kanada, Zelandë e Re dhe Australi brenda perandorisë
britanike. SHBA dhe Amerikën e Jugut përtej saj. Ata vepronin në grupe
që quheshin rrathët. Në qendër të secilit ishte një kolonel, i cili
rekrutonte nëntë kapitenë. Nëntë reshterë rekrutoheshin nga secili
kapiten dhe këta vetë rekrutonin nëntë ushtarë. Secili njihte vetëm
eprorin direkt.
Në vitin 1910, lidershipin e Vëllazërisë e mori Thomas Clarke, i cili e rriti anëtarësinë vecanërisht mes të rinjve.
Në
maj 1915 ai ngriti një këshill ushtarak me shtatë anëtarë, i cili
organizoi Kryengritjen e Pashkëve në 1916. Liderët e atij rebelimi u
detyruan të dorëzohen. Shumëkush fajëson fshehtësinë e organizatës për
dështimin, sepse kjo e kish bërë të vështirë realizimin e rebelimit.
Megjithëkëtë, grupi vazhdoi të jetë një fraksion i fuqishëm në vitet e
ardhshëm, duke cuar në luftën anglo-irlandeze e që përfundoi me shtetin e
ri të Irlandës në vitin 1921.
“Unioni i Shpëtimit”
Perandoria
Ruse u rrëzua në 1917, por fara e revolucionit ishte hedhur pothuajse
100 vjet më herët. Kryengritja e dhjetorit e 1825 pa 3000 trupa të
rebelëve që u përpoqën të marrin Pallatin Dimëror dhe uzurponin Carin
Nikolla I ditën e tij të parë në pushtet. Rebelimi u shtyp, por ai e
ndryshoi Rusinë. Nikolla krijoi një rrjet spiunësh për të monitoruar
popullsinë dhe censuroi shtypin e arsimin. Autonomia rajonale u
shfuqizua për vende si Polonia.
Revolta e dhjetorit u organizua
nga Unioni i Shpëtimit. Organizata kishte origjinë të thjeshtë: Gjashtë
anëtarët themelues të saj – oficerë të ushtrisë dhe miq – u mblodhën në
shtëpi private deri kur njëri prej tyre sugjeroi që duhej të krijonin
një organizatë politike sekrete. Qëllimet e shoqërisë ishin të paqartë,
ndonëse të gjithë anëtarët kishin probleme me status quo-në politike dhe
sociale. Anëtarët betoheshin që të kundërshtonin fisnikërinë, besimin e
verbër tek autoritetet dhe abuzimet e policisë dhe gjykatave.
Në
vitin 1817, ata hartuan një kushtetutë që formalizoi rituale e fillesës
si dhe katër rangje të anëtarësisë. Vetëm dy shtresat më të larta i
dinin qëllimet e vërtetë të shoqërisë. Shoqëri e ndryshoi emrin në
Unioni i Mirëqenies dhe mori një rol më filantrop dhe publik. Në vitin
1821, radikalizmi i anëtarit Pavel Pestel shqetësoi një pjesë të madhe
të lidershipit dhe grupi u nda në pjesën veriore dhe jugore, me Pestelin
që udhëhoqi të dytën. Ai e përdori influencën e grupit për të
organizuar një plan rebelimi kur Cari vdiq, që të mos lejonte kalimin e
pushtetit tek trashëgimtari i tij. Fatkeqësisht, ndikimi i Pestelit nuk
ishte aq i madh sa duhej – për të realizuar revolucionin. Ai vetëm
frymëzoi Carin që ta bënte Rusinë më pak të lirë.
1. “Lidhja Hauaiane”
Mbretëria
e Hauait u krijua në fillim të shekullit 19 por zgjati më pak se 100
vite, përpara se të bëhej pjesë e SHBA. Rënia e saj u planifikua nga një
organizatë e njohur si Lidhja Hauaiane, që u krijua nga 200 amerikanë
dhe europianë të pasur, që nuk ishin aspak të kënaqur me Mbretin
Kalakaua. Ata besonin që mbreti ishte shumë ekstravagant dhe dëmtonte
pushtetine tyre në ishujt.
Shoqëria e fshehtë u krijua me një
akt të shkruajtur nga Lorrin A. Thurston në fillim të vitit 1887. Asnjë
kopje nuk ka mbijetuar. Brenda vitit, grupi u rrit në 405 anëtarë, por
ata nuk binin dakord për qëllimet që kishin. Disa donin të aneksoheshin
nga SHBA, të tjerë krijimin e një republike të pavarur. Por të gjithë
donin të përmbysnin monarkun.
Një grup paramilitar i njohur si
Pushkët e Honolulusë u bë aleati më i rëndësishëm i Lidhjes. Në 1893,
ata rrëzuan Mbretëreshën Liliuokalani, e cila kish hipur në fron dy vite
më herët. Për pak vite, Hauai ishte republikë, por në fund u bë
territor i SHBA në 1898 dhe shteti i 50 në 1959.
Alan Boyle
