Çfarë janë çrregullimet e gjumit (pagjumësia)?

Çfarë janë çrregullimet e gjumit (pagjumësia)?
“Omicron” ngadalëson përhapjen, pasiguri për nënvariantin e tij/ Alimehmeti: Mund të rrisë rastet
Mitet për alergjitë që duhet të ndaloni së besuari
EMA rekomandon autorizimin e pilulës Pfizer për trajtimin e Covid-19

Posted: 31 Jan 2022 12:43 AM PST

Nga Alket Koroshi, mjek nefrolog

Fiziologjikisht, gjumi është një proces kompleks i restaurimit dhe rinovimit për trupin. Shkencëtarët ende nuk kanë një shpjegim përfundimtar pse njerëzit kanë nevojë për gjumë. Ne e dimë që gjumi nuk është një proces pasiv ose “fikje” e funksioneve të trupit; gjumi besohet të jetë i rëndësishëm në shumë procese fiziologjike duke përfshirë përpunimin e përvojave dhe konsolidimin e kujtimeve. Eshtë gjithashtu e qartë se gjumi është thelbësor, jo vetëm për njerëzit, por për pothuajse të gjitha kafshët.

Rëndësia e gjumit nënvizohet nga simptomat që përjetojnë ata që vuajnë nga probleme të gjumit. Njerëzit që vuajnë nga çrregullimet e gjumit nuk bëjnë gjumë adekuat ose rikuperues, dhe privimi i gjumit shoqërohet me një numër shqetësimesh fizike dhe emocionale.

Çfarë e bën trupin të flejë?

Gjumi ndikohet nga ritmet cirkadiane (ndryshime të rregullta të trupit në karakteristikat mendore dhe fizike që ndodhin gjatë rreth 24 orësh). Këto kontrollohen nga neuronet e trurit që i përgjigjen dritës, temperaturës dhe hormoneve dhe sinjaleve të tjera dhe përbëjnë orën biologjike të trupit. Kjo orë ndihmon në rregullimin e cikleve “normale” të zgjimit dhe gjumit. Prishja e këtyre cikleve mund t’i bëjë njerëzit të përgjumur, në kohën që njerëzit duan të jenë zgjuar. Për shembull, udhëtarët përjetojnë “jet lag” kur kalojnë zonat kohore. Kur një New Yorker arrin në Paris në mesnatën e kohës së Parisit, trupi i tij vazhdon të veprojë (ora e tyre biologjike) në kohën e Nju Jorkut. Mund të duhen disa ditë për të rivendosur orën biologjike të një personi, varësisht nga sa është ndryshuar nga ndryshimi i kohës. Sisteme të ndryshme organesh në trup shërohen me ritme të ndryshme.

Ka prova që disa aspekte të gjumit janë nën ndikimin gjenetik; një gjen i quajtur DEC2 po hetohet duke bërë që njerëzit që e posedojnë atë të kërkojnë vetëm rreth 6 orë gjumë. Studiuesit sapo kanë filluar të ekzaminojnë gjenetikën e përfshirë në gjumë.

Cilat janë fazat e gjumit?

Ekzistojnë dy gjendje të përgjithshme të gjumit: gjumi i lëvizjes së shpejtë të syve (REM) dhe gjumi i lëvizjes jo të shpejtë të syve (NREM).

Gjumi REM (lëvizja e shpejtë e syve): Gjumi REM nuk është ndryshe nga asnjë nga fazat e tjera të gjumit. Ajo u përshkrua për herë të parë në 1953 kur studiuesit e gjumit vunë re një model unik të valëve të trurit (sinjalet e regjistruara në një elektroencefalogram (EEG), një lloj provë që mat impulset elektrike brenda trurit). Këto valë të trurit kishin një frekuencë të shpejtë dhe tension të ulët, të ngjashme me valët e trurit që shihen në gjendje normale të zgjuar. Karakteristikat e tjera të gjumit REM përfshijnë pasivitetin e plotë të muskujve vullnetarë në trup, me përjashtim të muskujve që kontrollojnë lëvizjet e syve. Lëvizjet e shpejta të syve vërehen gjatë gjumit REM. Njerëzit të cilët janë zgjuar gjatë gjumit REM shpesh raportojnë se kanë ëndërruar në atë kohë. Rreth 20% deri në 25% të kohës së gjumit është gjumi REM; te foshnjat mund të përmbajë rreth 40%.

NREM (lëvizje jo e shpejtë e syve): Gjumi NREM ndodh në 3 faza, sipas modelit të aktivitetit elektrik të trurit:

Gjumi i fazës N1, ose kalimi nga zgjimi në gjumë më të thellë. Kjo është faza më e lehtë e gjumit, dhe njerëzit nuk mund ta perceptojnë gjithmonë se janë në gjumë kur ndodhen në këtë fazë.

Gjumi i fazës N2 është një gjendje e vërtetë e gjumit dhe përbën 40% deri 50% të kohës së gjumit.

Gjumi i fazës N3 është quajtur gjumë i thellë, gjumë delta ose gjumë i ngadaltë. Kjo fazë përbën rreth 20% të gjumit tek të rriturit e rinj.

Crregullimet në të gjithë ciklin e gjumit ose në fazat individuale besohet se përbëjnë llojet e ndryshme të çrregullimeve të gjumit.

Cilat janë dhe çfarë i shkakton çrregullimet e gjumit?

Çrregullimet e gjumit janë ndërprerje të ciklit të gjumit ose cilësisë së gjumit.

Rreth 50 deri 70 milion Amerikanë (Ne Shqiperi 500-700 mije) besohet se vuajnë nga çrregullime kronike të gjumit. Mjekët kanë përcaktuar mbi 70 lloje të ndryshme të çrregullimeve të gjumit, por çrregullimet më të zakonshme të gjumit janë pagjumësia, apnea e gjumit, sindroma e këmbëve të shqetësuara dhe narkolepsia.

Pagjumësia është perceptimi i gjumit me cilësi të dobët, përfshirë paaftësinë për të rënë në gjumë ose për të qëndruar në gjumë. Për shkak se njerëzit ndryshojnë në nevojën e tyre për gjumë, nuk ka kritere fikse që përcaktojnë pagjumësinë. Pagjumësia është shumë e zakonshme dhe ndodh në 30% të popullatës së përgjithshme. Përafërsisht 10% e popullsisë mund të vuajë nga pagjumësia kronike (e zgjatur). Pagjumësia e fillimit të gjumit karakterizohet se ndodh në fillim të kohës së dëshiruar të gjumit dhe zgjat për më shumë se 30 minuta. Pagjumësia e mirëmbajtjes së gjumit është kur individët bien në gjumë, por zgjohen periodikisht ose për periudha të gjata gjatë natës, duke zgjatur fillimin e zgjimit pas gjumit .

Apnea e gjumit është një tjetër çrregullim i zakonshëm i gjumit i karakterizuar nga një zvogëlim ose pauzë e frymëmarrjes gjatë gjumit. Apnea qendrore e gjumit (CSA) ndodh kur truri nuk dërgon sinjal te muskujt për të marrë frymë dhe nuk ka asnjë përpjekje muskulore për të marrë frymë. Apnea obstruktive e gjumit (OSA) ndodh kur truri dërgon sinjal te muskujt dhe muskujt bëjnë përpjekje për të marrë frymë, por ato janë të pasuksesshme sepse rrugët e frymëmarrjes bllokohen dhe parandalon një rrjedhje adekuate të ajrit. Apnea e gjumit e përzier ndodh kur ka apnea qendrore të gjumit dhe apnea obstruktive e gjumit.

Sindroma e këmbës së shqetësuar (RLS), e njohur gjithashtu si mioklon i natës, është një lloj çrregullimi i gjumit që karakterizohet nga ndjesi të pakëndshme në këmbë dhe një dëshirë e pakontrollueshme për të lëvizur këmbët. Këto ndjesi anormale zakonisht ndodhin në pjesën e poshtme të këmbëve gjatë mbrëmjes. Lëvizjet periodike të këmbëve (PLM) kanë të bëjnë me RLS, por ndodhin pas fillimit të gjumit dhe etiketohen si një çrregullim i gjumit ose sindrom kur lëvizjet shkaktojnë rritje të aktivitetit në tru. Gjatë fazave të hershme të gjumit, këto episode të lëvizjes së këmbëve shpesh zgjasin deri në një orë. Ndjesitë anormale të RLS janë mjaft të ndryshueshme. Ato janë përshkruar si zvarritje, zvarritje, tërheqje, vizatim, ndjesi shpimi gjilpërash, gjilpëra ose shqetësime me gjemba. Ata nuk janë ngërç në karakter. Pacientët me RLS mund të kenë vështirësi të bien në gjumë për shkak të vështirësisë për tu rehatuar dhe shtimit të dëshirës për të lëvizur këmbët. Shumë pacientë me RLS do të kenë PLM dhe anasjelltas, por nuk janë i njëjti çrregullim.

Narkolepsia është një sëmundje e sistemit nervor qendror që rezulton në mënyrë të njëtrajtshme në përgjumje të tepruar të ditës (EDS). Simptoma të tjera kryesore të narkolepsisë përfshijnë humbjen e tonit të muskujve (katapleksi), perceptime të shtrembëruara (halucinacione hipnagogjike) dhe paaftësinë për të lëvizur ose folur (paralizë gjumi). Simptoma shtesë mund të përfshijnë gjumë të shqetësuar të natës dhe sjellje automatike (personat e prekur kryejnë veprime të caktuara pa vetëdije të vetëdijshme). Të gjitha simptomat e narkolepsisë mund të jenë të pranishme në kombinime të ndryshme dhe shkallë të ndryshme te ashpërsisë.

Si trajtohen problemet e gjumit?

Trajtimi i çrregullimeve të gjumit varet nga çrregullimi i saktë dhe shkalla e ashpërsisë së simptomave. Të dy qasjet mjekësore dhe jo-mjekësore përdoren zakonisht në trajtimin e çrregullimeve të gjumit. Në disa raste, të tilla si apnea e gjumit, mund të merren parasysh trajtimet kirurgjikale. Në disa pacientë, më shumë se një lloj çrregullimi i gjumit mund të jetë i pranishëm, që kërkon një kombinim të konsideratave të trajtimit.

Higjiena e gjumit

Opsionet e trajtimit jo-mjekësor shpesh quhen higjiena e gjumit. Higjiena e gjumit është praktikë e zakoneve të sjelljes që ofrojnë potencialin maksimal për gjumë restaurues dhe të shëndoshë. Praktikat e mira të higjienës së gjumit përfshijnë:

Shmangni përdorimin e kafeinës, nikotinës dhe alkoolit para gjumit. Disa studime kanë treguar se kafeina e konsumuar herët gjatë ditës mund të ketë një efekt në aftësinë për të rënë në gjumë gjatë natës.

Kini dhe respektoni një orar të rregullt të gjumit dhe zgjimit.

Mbani një mjedis të rehatshëm të gjumit, duke përfshirë një temperaturë të rehatshme.

Shmangni shikimin e televizionit ose përdorimin e pajisjeve elektronike me ekran me ndriçim në shtrat dhe rënien në gjumë me TV të ndezur në dhomë.

Mos qëndroni në shtrat zgjuar, duke u shqetësuar se mos nuk ju ze gjumi (ose ndonjë gjë tjetër negative). Kjo prodhon ankth që në fakt mund ta përkeqësojë problemin.

Bëni ushtrime të rregullta ditore (rekomandohet që individët të shmangin ushtrimet dy orë para gjumit).

Terapitë e tjera

Sigurisht, shumë njerëz me çrregullime të gjumit do të kërkojnë trajtim përtej masave të higjienës së gjumit. Terapitë e sjelljes janë të suksesshme për shumë njerëz që vuajnë nga pagjumësia. Këto terapi mund të konsistojnë në masa të kontrollit të stimulit, të tilla si përdorimi i shtratit vetëm për gjumë dhe seks dhe jo për aktivitete të tjera si leximi ose shikimi i TV. Terapitë e kufizimit të gjumit shpesh përdoren për të ndihmuar individët të shmangin qëndrimin shumë gjatë në shtrat duke fjetur shumë pas një nate pagjumësie.

“Omicron” ngadalëson përhapjen, pasiguri për nënvariantin e tij/ Alimehmeti: Mund të rrisë rastet

Posted: 31 Jan 2022 12:33 AM PST

Pas disa javësh ku të infektuarit shënonin rekorde të reja, vala "Omicron" duket se ka ngadalësuar përhapjen e saj. Por nëse nënvarianti i ri i Covid që po qarkullon në Europë prek vendin tonë sipas epidemiologut Ilir Alimehmeti rënia e të prekurve nuk do të jetë aq e shpejtë sa ishte parashikuar.

Optimist shprehet mjeku Ilir Alimehmeti në një intervistë për abcnews.al sa i përket situatës në spitale e cila në vendin tonë pavarësisht rritjes nuk ka ndjekur ritmin e numrit të të prekurve.

Por a do të jetë dy dimri i fundit i pandemisë së COVID 19?

Aktualisht të prekurit aktiv në të gjithë vendin i kanë kaluar 21 mijë persona nga më shumë se 55 mijë të infektuar që u zbuluan gjatë këtij muaji. Pjesa më e madhe e tyre po trajtohen në shtëpi ndërsa të shtruarit në spitale nuk i kanë kaluar 145 pacientë.

Mitet për alergjitë që duhet të ndaloni së besuari

Posted: 31 Jan 2022 12:26 AM PST

Ka disa supozime të përhapura të cuditshme në lidhje me alergjitë, dhe madje ju vetë mund të habiteni kur të mësoni të vërtetën. Ja disa fakte kryesore rreth alergjive, të cilat ju ndihmojnë të menaxhoni simptomat, dhe të ndiheni më mirë.

Miti 1: Alergjitë zhduken gjatë dimrit.

Merimangat e pluhurit dhe myku, përshembull në ambiente të mbyllura dhe më pak qarkullim i ajrit të pastër mund të nënkuptojë simptoma të alergjisë. Dekorimet e festave dhe pemët e Krishtlindjeve që mund të kenë myk mund të jetë një tjetër shkak. (Aroma e pishës mund të shkaktojë gjithashtu një reaksion alergjik te disa njerëz.)

Miti 2: Alergjitë shfaqen vetëm kur je i rritur.

Jo domosdoshmërisht. Megjithëse shumica e alergjive shfaqen gjatë fëmijërisë, alergjitë mund të shfaqen në çdo moshë, veçanërisht ato sezonale. Alergjitë ndodhin kur sistemi imunitar gabimisht identifikon një substancë të tillë si poleni ose merimangat e pluhurit si të dëmshme dhe më pas sulmon, duke çliruar komponime që ndikojnë në sinuset, sytë, rrugët e frymëmarrjes, lëkurën dhe sistemin tretës. Mund ta vëreni herën e parë që keni kontakt me një substancë ose mund të reagoni vetëm kur jeni ekspozuar vazhdimisht ndaj saj ose nëse sistemi imunitar është i dobët. “Nuk është e pazakontë që të zhvilloni alergji një ose dy sezone pas lëvizjes, me ekspozimin ndaj pemëve të reja. Alergjitë ushqimore shfaqen edhe te të rriturit, një studim i madh zbuloi se gati gjysma e atyre me alergji të tilla i zhvilluan ato në moshë madhore.

Miti 3: Duhet të merrni ilaçe kundër alergjive vetëm kur keni nevojë.

Disa ilaçe kundër alergjive janë më të mira nëse i merrni para se t’ju nevojiten. Por për alergjitë sezonale të parashikueshme, marrja e ilaçeve përpara se të ndjeni simptomat do të zvogëlojë reagimin, duke pakësuar apo edhe eliminuar simptomat tërësisht. Kjo është arsyeja pse shumë mjekë rekomandojnë një antihistamine të përditshme orale, si Claritin ose Zyrtec, për pacientët me alergji sezonale. Dhe një spray steroid nazal duhet të fillohet përpara se të fillojë sezoni i alergjive, sepse mund të duhen dy javë për të arritur efektivitetin e plotë.

Miti 4: Nuk duhet të blini lule për dikë që vuan nga alergjia.

Ju nuk po u sillni atyre një buqetë mebarishte, apo jo? Atëherë je në rregull. Alergjenët më të zakonshëm sezonalë janë barishtet. Shumica e bimëve të lulëzuara dekorative nuk prodhojnë shumë polen, ose përndryshe ato prodhojnë polen të rëndë. Dhe ndërsa një bimë shtëpie mund të duket si një shkëmbim i menduar me një buqetë me lule të prera, mbani në mend se bimët në vazo mund të tërheqin pluhur dhe madje edhe myk nëse ujiten shumë. Nëse miku juaj ka alergji të brendshme ose të jashtme, është më mirë t’i përmbaheni një dhuratë botanike që mund ta shijojë dhe më pas ta hidhni. /Prevention

EMA rekomandon autorizimin e pilulës Pfizer për trajtimin e Covid-19

Posted: 30 Jan 2022 11:38 PM PST

Agjencia Europiane e Barnave (EMA) ka rekomanduar autorizimin për përdorimin e medikamentit antiviral të koronavirusit që është zhvilluar nga Pfizer, në të 27-ta vendet e Bashkimit Europian.

Kjo është hera e parë që agjencia rekomandon autorizimin e një pilule për trajtimin e COVID-19.

Në një deklaratë të ditës së enjte, agjencia rregullatore e barnave në BE tha se dhënia e dritës jeshile për Paxlovoid, medikamentin e Pfizer, mund të ndihmojë njerëzit e infektuar me COVID-19 që të shmangin sëmundjen e rëndë dhe shtrimin në spital. Komiteti i ekspertëve të EMA rekomandoi që pilula t'u jepet personave që nuk kanë nevojë për oksigjen dhe që janë më të rrezikuar për të kaluar në gjendje të rëndë.

Ky medikament mori miratimin e agjencive rregullatore në SHBA dhe në Britani në fund të dhjetorit, megjithëse autoritetet theksuan se furnizimet do të ishin tepër të kufizuara.

Gjithashtu, së shpejti pritet autorizimi i një tjetër pilule antivirale nga Merck. Megjithatë, është e sigurt se medikamenti i Pfizer do të mbetet opsioni i preferuar për shkak të efekteve të tij të lehta anësore dhe efektivitetit të lartë, siç tregojnë studimet, me një reduktim prej gati 90% të shtrimeve në spital dhe të vdekjeve te pacientët që kanë më shumë gjasa të sëmuren rëndë.

Pilulat nga Pfizer dhe Merck pritet të jenë efektive kundër Omicron, sepse ato nuk targetojnë proteinën spike ku ndodhet shumica e mutacioneve shqetësuese të këtij varianti.

Agjencia Europiane e Barnave tha se vendimi i saj ishte bazuar te të dhënat e rezultateve të përdorimit të këtij ilaçi te njerëzit që ishin infektuar kryesisht me variantin Delta të COVID-19, por ajo është besimplotë se ky medikament do të ishte i dobishëm edhe në frenimin e rritjes aktuale të numrit të infektimeve, të shkaktuara nga varianti shumë ngjitës Omicron.

"Bazuar te studimet laboratorike, Paxlovid pritet të jetë aktiv edhe kundër Omicron dhe varianteve të tjera", tha agjencia rregullatore. Profili i sigurisë së këtij ilaçi ishte "i favorshëm" dhe efektet anësore ishin përgjithësisht të lehta.

Peter Liese, zëdhënësi i Parlamentit Europian për shëndetësinë, e quajti vendimin një "rreze të vërtetë shprese" për një kthim në normalitet pas pandemisë. Por, ai paralajmëroi se nuk kishte garanci nga Komisioni Europian ose nga vendet anëtare që ilaçi do të shpërndahej shpejt.

Në një deklaratë, Liese tha se ai i kishte dërguar kohët e fundit drejtuesit ekzekutiv të Pfizer "një apel urgjent", në vijim të negociatave të BE-së për të marrë këtë ilaç./ Monitor

Lexo edhe:

Rapitful Shqip

Search This Blog