Ky
nuk është libër me analiza, por një lloj përmbledhje reflektimesh që
kanë dalë prej leximeve dhe dyshimeve të mia. Pak a shumë, një koleksion
konstatimesh që kam mbajtur nëpër margjina librash gjatë leximit të
letërsisë shqipe, nga fillimi i saj deri sot. Jo analiza, jo recensione,
por thjesht refleksione mbi ato që unë i kam konsideruar probleme
esenciale.
Titulli "Koferi i Konicës" i referohet arbitraritetit vlerësues të Faik Konicës, i cili themeloi kritikën shqipe. Konica, duke qenë i familjarizuar me letërsinë moderne në botë, vriste mendjen shpesh se si do të mund të bëhej letërsia shqipe pjesë e letërsisë europiane, apo edhe botërore. Lexonte, analizonte, selektonte, por nuk mund ta mbushte as një kofer të vogël me libra, që do t’i bënin ballë vlerësimit të tij krahasues. Qëllimi i Konicës ishte t’i gjente ato vepra shqipe që mund të lexoheshin edhe në kohën e tij nga njerëz me kulturë si të tij. Si kritik që shquhej për një kulturë më të madhe se ajo e shkrimtarëve të cilët i kritikonte, ai nuk e gjente kënaqësinë e leximit në veprat shqipe për shkak të shijes së formuar nga kryeveprat botërore, të cilat i merrte si pika krahasimi për ta kuptuar se ku jemi ne.
Diçka të ngjashme për nga arbitrariteti, në letërsinë botërore e ka bërë Ezra Pound, i cili, duke provuar të gjejë fondin e artë të letërsisë botërore, nga gjithë letërsia greke sugjeronte të lexoheshin vetëm epet e Homerit dhe nja pesë-gjashtë faqe të Safos, nga letërsia romake vetëm pak prej Ovidit, nga Mesjeta ndonjë ep dhe ndonjë poezi trubadurësh, nga italianët nja tetëmbëdhjetë poezi të Cavalcanti-t dhe Komedia hyjnore e Dante-s, kurse për letërsinë angleze thoshte se librat më të mirë të saj janë përkthimet.
Konica dhe Pound-i nuk kërkonin zhdukjen e librave, por provonin të krijonin zonën e dorës së parë dhe zonën e dorës së dytë. Ata nuk mendonin se në zonën e dorës së parë mund të bënin pjesë të gjithë autorët dhe librat tashmë të konsideruar klasikë. Kështu, koferi si koncept selektues nënkupton një reduktim të madh të klasikës. Krejt librat që nuk futen në kofer, janë pjesë e zonës së dorës së dytë, që gjithsesi është e nevojshme për ekzistimin e secilës letërsi kombëtare.
Pra, libri, për nga titulli dhe fryma, mund të shihet si një homazh për Konicën dhe si një miratim për modelin e Pound-it, vlerësimet e të cilëve shkaktuan debate të mëdha, ato të të parit në nivel kombëtar, ato të të dytit në nivel ndërkombëtar.
Prandaj, gjatë përgatitjes së këtij libri, kam pasur dilemën për vënien e titullit: "Koferi i Konicës", apo "Paradigma e Pound-it". Por, pasi këtu trajtoj letërsinë shqipe, vendosa për titullin e parë.
A. A.
Lexo edhe:
Titulli "Koferi i Konicës" i referohet arbitraritetit vlerësues të Faik Konicës, i cili themeloi kritikën shqipe. Konica, duke qenë i familjarizuar me letërsinë moderne në botë, vriste mendjen shpesh se si do të mund të bëhej letërsia shqipe pjesë e letërsisë europiane, apo edhe botërore. Lexonte, analizonte, selektonte, por nuk mund ta mbushte as një kofer të vogël me libra, që do t’i bënin ballë vlerësimit të tij krahasues. Qëllimi i Konicës ishte t’i gjente ato vepra shqipe që mund të lexoheshin edhe në kohën e tij nga njerëz me kulturë si të tij. Si kritik që shquhej për një kulturë më të madhe se ajo e shkrimtarëve të cilët i kritikonte, ai nuk e gjente kënaqësinë e leximit në veprat shqipe për shkak të shijes së formuar nga kryeveprat botërore, të cilat i merrte si pika krahasimi për ta kuptuar se ku jemi ne.
Diçka të ngjashme për nga arbitrariteti, në letërsinë botërore e ka bërë Ezra Pound, i cili, duke provuar të gjejë fondin e artë të letërsisë botërore, nga gjithë letërsia greke sugjeronte të lexoheshin vetëm epet e Homerit dhe nja pesë-gjashtë faqe të Safos, nga letërsia romake vetëm pak prej Ovidit, nga Mesjeta ndonjë ep dhe ndonjë poezi trubadurësh, nga italianët nja tetëmbëdhjetë poezi të Cavalcanti-t dhe Komedia hyjnore e Dante-s, kurse për letërsinë angleze thoshte se librat më të mirë të saj janë përkthimet.
Konica dhe Pound-i nuk kërkonin zhdukjen e librave, por provonin të krijonin zonën e dorës së parë dhe zonën e dorës së dytë. Ata nuk mendonin se në zonën e dorës së parë mund të bënin pjesë të gjithë autorët dhe librat tashmë të konsideruar klasikë. Kështu, koferi si koncept selektues nënkupton një reduktim të madh të klasikës. Krejt librat që nuk futen në kofer, janë pjesë e zonës së dorës së dytë, që gjithsesi është e nevojshme për ekzistimin e secilës letërsi kombëtare.
Pra, libri, për nga titulli dhe fryma, mund të shihet si një homazh për Konicën dhe si një miratim për modelin e Pound-it, vlerësimet e të cilëve shkaktuan debate të mëdha, ato të të parit në nivel kombëtar, ato të të dytit në nivel ndërkombëtar.
Prandaj, gjatë përgatitjes së këtij libri, kam pasur dilemën për vënien e titullit: "Koferi i Konicës", apo "Paradigma e Pound-it". Por, pasi këtu trajtoj letërsinë shqipe, vendosa për titullin e parë.
A. A.
loading...
Lexo edhe:
